De pauliana’ is voor veel ondernemers een mysterieus begrip en ingewikkelde kost. Iedere ondernemer kan er echter mee te maken krijgen. Daarom zal ik in dit artikel proberen meer duidelijkheid te geven over de vraag wanneer paulianeus handelen zich voor kan doen. Om de leesbaarheid voor niet-juristen te bevorderen, ga ik voorbij aan fijnzinnige nuanceringen en beperk ik mij tot de hoofdlijnen, zonder volledigheid na te streven.

Faillissement in zicht? Pas op uw tellen!

Zolang bij een onderneming de spreekwoordelijke bomen tot in de hemel groeien, is het geen enkel probleem om het geld over de balk te gooien. Zodra echter te voorzien is dat in de toekomst schuldeisers niet meer (volledig) kunnen worden betaald, moet de ondernemer op zijn tellen passen. Het gevaar van paulianeus handelen ligt dan namelijk op de loer. De pauliana kent twee hoofdvormen:

1. De pauliana die sterk lijkt op diefstal

Deze eerste hoofdvorm van paulianeus handelen is de makkelijkste vorm. In jip-en-janneketaal noemen we het ook wel diefstal.

Van deze vorm van paulianeus handelen is sprake als goederen in het zicht van een faillissement voor een te laag bedrag (of zelfs gratis) worden overgedragen. De ondernemer in kwestie weet dan dat hij zijn schuldeisers benadeelt, nu zij minder van hun vordering zullen terugzien op het moment dat het faillissement een feit is.

In het faillissement kan deze paulianeuze overdracht van de goederen of gelden door de curator worden teruggedraaid als ook de wederpartij bij de transactie wist, of behoorde te weten, dat er door de transactie benadeling van andere schuldeisers zou ontstaan. Heeft de transactie binnen een jaar voor het faillissement plaatsgevonden? Dan wordt vermoed dat de ondernemer in kwestie én de ontvangende partij wisten dat de schuldeisers in het faillissement zouden worden benadeeld. Dit maakt het voor de curator makkelijker om de overdracht van de goederen terug te draaien.

Een voorbeeld: Circus Hotseknots staat op omvallen. Kort voor het faillissement wordt de pipowagen van het circus (in gebruik bij de directeur, tevens dompteur) voor € 1,00 overgedragen aan het zojuist opgerichte Circus Hotseknots II. Na het faillissement van Circus Hotseknots vernietigt de curator de overdracht op grond van paulianeus handelen, waarna de pipowagen aan de curator moet worden teruggegeven. Vervolgens kan de curator de wagen verkopen en de opbrengst op de faillissementsrekening storten.

2. De pauliana als gebrek aan solidariteit

De tweede hoofdvorm van paulianeus handelen noemen we in jip-en-janneketaal ook wel gebrek aan solidariteit.

Het komt regelmatig voor dat een schuldeiser van een bedrijf in financiële moeilijkheden, inziet dat hij op de reguliere wijze geen betaling meer zal ontvangen. Er wordt dan nogal eens afgesproken dat goederen van het noodlijdende bedrijf worden verkocht aan deze schuldeiser, waarna betaling van de factuur via verrekening plaatsvindt. Creatievelingen gaan daarbij soms nog verder en nemen bijvoorbeeld een vordering op een debiteur van het noodlijdende bedrijf over (cessie), verrekenen de wederzijdse vorderingen, waarna zij die debiteur aan zichzelf laten betalen. Zo zijn er nog tal van constructies die ik in het korte bestek van dit artikel niet kan bespreken.

Als dergelijke plannen pas worden gesmeed aan de vooravond van het faillissement is er vrijwel altijd sprake van paulianeus handelen. Waarom? Het gaat hier toch om een schuldeiser die recht heeft op betaling van zijn factuur? De achterliggende reden is dat andere schuldeisers, nadat het faillissement van het bedrijf is uitgesproken, hierdoor minder ontvangen. In het zicht van een faillissement moet een schuldeiser dus ook rekening houden met de belangen van zijn medeschuldeisers.

Afsluiting

Paulianeus handelen wordt in de praktijk vooral geassocieerd met de eerste hoofdvorm, waarvan de meeste ondernemers direct inzien dat het niet door de beugel kan. De tweede hoofdvorm voelt voor veel ondernemers minder verkeerd, maar wordt net zo goed beschouwd als paulianeus handelen. Zit uw onderneming dus in zwaar weer, of doet u zaken met een onderneming in het zicht van faillissement? Neemt u dan, voordat u creatieve oplossingen bedenkt, eerst even contact met mij op.